Phân tích nguyên nhân và giải pháp quản lý thủy điện sau lũ lụt miền Trung. Tìm hiểu kinh nghiệm quốc tế và đề xuất giải pháp cho Việt Nam.
Ctrl Z
Thảm họa thiên tai, đặc biệt là lũ lụt, luôn để lại những hậu quả nặng nề, không chỉ về mặt vật chất mà còn gây ra những tổn thất về người. Gần đây, những trận mưa lớn và lũ quét lịch sử tại miền Trung Việt Nam một lần nữa dấy lên hồi chuông cảnh báo về cách thức quản lý và vận hành các công trình thủy điện. Điểm mấu chốt được đưa ra không chỉ là trách nhiệm của chủ đầu tư mà còn là sự thiếu sót trong các cơ chế kiểm soát, dự báo và ứng phó với thiên tai.
Thủy điện xả lũ, hậu quả ngập lụt tại miền Trung Việt Nam.Trong bối cảnh mực nước hồ chứa tăng cao và lượng mưa tiếp tục đổ xuống, quyết định xả lũ từ các nhà máy thủy điện trở thành một bài toán khó khăn. Theo bài báo gốc, tư duy "đánh đu" đã tồn tại, với việc chủ đầu tư cố gắng tối đa hóa lượng nước để phát điện, khiến cho việc xả lũ trở thành một ván cược đầy rủi ro. Việc trì hoãn xả lũ để bảo toàn nguồn nước có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn khi lưu lượng nước về hồ tăng đột biến, vượt quá khả năng kiểm soát.
GS.TS Nguyễn Quốc Dũng, Phó chủ tịch Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam, đã gọi đây là "vận hành lấp lửng". Điều này cho thấy sự thiếu sót trong việc dự báo và ứng phó với thiên tai, gây ảnh hưởng đến tính mạng và tài sản của người dân.
Để giải quyết bài toán này, các quốc gia trên thế giới đã áp dụng nhiều biện pháp khác nhau. Brazil, với nền kinh tế phụ thuộc lớn vào thủy điện, đã triển khai cơ chế MRE (cơ chế tái phân bổ năng lượng) - một "hợp tác xã" trong lĩnh vực năng lượng. Theo đó, doanh thu của các nhà máy không chỉ dựa trên sản lượng điện thực tế mà còn được đảm bảo dựa trên tỷ lệ sở hữu vật lý. Điều này khuyến khích việc xả lũ sớm khi có dự báo, bởi vì doanh thu của họ vẫn được đảm bảo.
Ngược lại, Nga và Trung Quốc lại tập trung vào sự quản lý tập trung và chế tài nghiêm khắc. Nga, thông qua Cục Tài nguyên Nước Liên bang (Rosvodresursy), đưa ra các chỉ thị về vận hành hồ chứa với những con số cụ thể, loại bỏ mọi sự "tự ý sáng tạo" từ phía chủ hồ. Trung Quốc, với Ủy ban Tài nguyên Nước sông Trường Giang (CWRC), áp đặt các quy định nghiêm ngặt cho việc vận hành Đập Tam Hiệp, ưu tiên tuyệt đối cho an toàn trong mùa lũ.
Nhật Bản, với kinh nghiệm dày dặn trong việc ứng phó với thiên tai, đã áp dụng "Quy tắc 30cm", giới hạn tốc độ tăng mực nước hạ du. Để thực hiện điều này, họ đầu tư vào hệ thống công nghệ giám sát sông ngòi tiên tiến, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để dự báo ngập lụt chi tiết đến từng khu vực. Hệ thống cảnh báo của họ cũng bao gồm nhiều phương thức khác nhau, từ còi hú đến bảng điện tử, giúp người dân nắm bắt thông tin nhanh chóng.
Ấn Độ đã có một bước đi táo bạo vào năm 2021 với Đạo luật An toàn Đập, hình sự hóa sự tắc trách trong vận hành hồ chứa. Bất kỳ ai cản trở hoặc không tuân thủ chỉ thị an toàn đập, nếu gây thiệt hại về người, có thể bị phạt tù. Xu hướng pháp lý quốc tế cũng đang chuyển dịch sang nguyên tắc "trách nhiệm nghiêm ngặt", buộc chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm bồi thường bất kể có lỗi hay không.
Để giải quyết tình trạng "đánh đu" với an toàn của người dân, Việt Nam cần một cuộc cách mạng trong tư duy quản trị nguồn nước. Điều này bao gồm việc áp dụng các công cụ tài chính như cơ chế MRE, nâng cao năng lực dự báo và kiểm soát lũ, và hình sự hóa các vi phạm.
Quản lý thủy điện không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề an toàn và trách nhiệm. Bằng cách học hỏi kinh nghiệm quốc tế, kết hợp với việc áp dụng công nghệ và pháp luật nghiêm ngặt, Việt Nam có thể xây dựng một hệ thống quản lý nguồn nước hiệu quả hơn, đảm bảo an toàn cho người dân và phát triển bền vững. Đã đến lúc chúng ta cần chấm dứt tình trạng "đánh đu" và hướng tới một tương lai nơi thiên tai không còn là nỗi ám ảnh.
Phân tích thảm kịch Hòa Thịnh: 25 người chết, 560 tỷ đồng thiệt hại. Đánh giá nguyên nhân, hệ thống cảnh báo và bài học rút ra để phòng tránh thảm họa tương tự.
Hồ Dầu Tiếng xả lũ: Giải thích chi tiết về quy trình, lý do thông báo gần sát, và những lưu ý quan trọng về ngập lụt.
Áp thấp nhiệt đới mạnh lên thành bão số 15, giật cấp 12. Cập nhật thông tin đường đi, tác động và hướng dẫn chi tiết cách phòng tránh bão hiệu quả.
Miền Trung: Hệ thống hồ chứa "thất thủ" trước mưa lũ. Phân tích nguyên nhân, hậu quả và các giải pháp nâng cấp, cảnh báo sớm.
